Tembang

KASUSASTRAAN 6

TEMBANG

A.    Tembang Jawa ana telung jinis :

1.      Tembang Macapat ana 11 pupuh :

a.       Asmaradhana (8i, 8a, 8e/o, 8a, 7a, 8u, 8a)

b.      Dhandhng Gula (10i, 10a, 8e, 7u, 9i, 7a, 6u, 8a, 12i, 7a)

c.       Durma (12a, 7i, 6a, 7a, 8i, 5a,7i)

d.      Gambuh (7u, 10u, 12i, 8u, 8o)

e.       Kinanthi (8u, 8i, 8a, 8i, 8a, 8i)

f.       Maskumambang (12i, 6a, 8i, 8a)

g.      Megatruh (12u, 8i, 8u, 8i, 8o)

h.      Mijil (10i, 6o, 10e, 10i, 6i, 6u)

i.        Pangkur (8a, 11i, 8u, 7a, 12u, 8a, 8i)

j.        Pucung (12u, 6a, 8i, 12a)

k.      Sinom (8a, 8i, 8a, 8i, 7i, 8u, 7a, 8i, 12a)

2.      Tembung Tengahan

a.       Balabak (12i, 3é, 12a, 3é, 12a, 3é.)

b.      Girisa (8a, 8a, 8a, 8a, 8a, 8a, 8a, 8a)

c.       Jurudemung (8a, 8u, 8u, 8a, 8u, 8a, 8u)

d.      Wirangrong (8i, 8o, 10u, 6i, 7a, 8a)

3.      Tembang Gedhe itramengeng

a.       Kusumaastuti

b.      Mintajiwa

c.       Pamularsih

B.     Sipate tembang macapat

NO	ARANE TEMBANG	SASMITANE	WATAKE
1	Pocung	Pucung, kaluwak, wanda ‘cung’.	Watake sakpenake lan kurang greget, lumrahe kanggo nelakake geguyonan lan pitutur.
2	Maskumambang	Maskumambang,kampul, mas kentir, kambang, kentir	Watake susah utawa sedhih lan melas asih, mula cocok kanggo nelakake rasa kasedhihan kang ngenesake
3	Megatruh	Dudukwuluh, truh, megatruh, pegat, duduk, wuluh, luh	Watake sedhih lan kentekan pangarep-arep, mula lumrah kanggo nelakake crita kang nggrantesake ati.
4	Gambuh	Gambuh, buh, jumbuh, tambuh	Watake grapyak, sumanak, mula cocok kanggo nyritakake pitutur
5	Mijil	Mijil, pamjil, wijil, wiyos, raras, medal, sulastri	Watake tinarbuka, mula pantes kanggo nelakake pitutur, nasehat, lan uga cerita katresnan utawa asmara
6	Kinanthi	Kinanthi, kanthi, gandheng, kanthil	Watake seneng, tresna asih, mitutura, nuladani, mula lumrahe kanggo menehi pitutur lan crita kang nelakake rasa tresna asih
7	Asmaradhana	Asmaradhana	Asmaradana, asmara, brangta, kingkin, yungyun. Watake tresna asih lan sdhih, mula pantes kanggo nelakake katresnan
8	Durma	durma, dur, undur, sirna, galak	Watake,galak , sereng, lan nemu kanepson
9	Pangkur	Pangkur, wuntat, pungkur, ungkur, yudakenaka, ungkur	Watake sereng, antepan ati, lan gagah, mula lumrah kanhho nyritakake wong kang nesu lan kahanan paperangan
10	Sinom	Sinom,taruna, anom, weni, nom,srinata, pamase, logondhan, rema, pangrawit, mudha	watake sabar, grapyak, lan sumanak, mula lumrahe kanggo nelakake crita kang ngemu piwulang lan pitutur
11	Dhandhanggula	Sarkara, hartati, dhandhang, madu, manis, sari, bremana, guladrawa, gagak, kaga, tresna	Watake luwes, kewes,,lan ndudut ati, mula pantes kanggo nelakake crita apa bae, ing ngendi bae, lan kahanan

C.     Tuladhane Tembang Macapat

1.      Asmaradhana

Aja turu soré kaki
Ana Déwa nganglang jagad
Nyangking bokor kencanané
Isine donga tetulak
Sandhang kelawan pangan
Yaiku bagéyanipun
wong welek sabar narima

2.      Dhandanggula

Eling-eling pra kadang den eling
Uripa ing ndonya tan lama

Bebasan mung mampir ngombe
Cinecep nulya wangsul
Mring asale sangkane nguni
Begja kang wus pana]sangkan paranipun

Dedalankang den ambah

Mring rahayu lumampah

3.      Durma

Damarwulan aja ngucireng ngayuda
Baliya sun anteni
Mangsa sun mundura
Lah Bisma den prayitna
Katiban pusaka mami
Mara tibakna
Curiganira nuli

4.      Gambuh

Sekar gambuh ping catur
Kang cinatur polah kang kalantur
Tanpa tutur katula-tula katali
Kadaluarsa katutuh)
Kapatuh pandadi awon

5.      Kinanthi

Anoman malumpat sampun,
Praptêng witing nagasari,
Mulat mangandhap katingal,
Wanodyâyu kuru aking,
Gelung rusak awor kisma,
Ingkang iga-iga kêksi.

6.      Maskumambang

Gereng-gereng Gathotkaca sru anangis

Sambaté mlas arsa

Luhnya marawayan mili

Gung tinamêng astanira

7.      Megatruh

Sigra milir kang gethek sinangga bajul

Kawan dasa kang njagèni

Ing ngarsa miwah ing pungkur

Tanapi ing kanan kéring

Kang gèthèk lampahnya alon

8.      Mijil

Jalak uren mawurahan sami
Samadya andon woh
Amuwuhi malad wiyadine
Ana manuk mamatuk sasari
Angsoka sulastri
Ruru karya gandrung

9.      Pangkur

Mingkar mingkuring angkara,
Akarana karenan mardi siwi,
Mangka nadyan tuwa pikun,
Yen tan mekani rasa,
Yekti sepi sepa lir asepa samun,
Samangsane pakumpulan,
Gonyak ganyuk nglelingsemi.

10.  Pucung

Ngelmu iku kelakone kanthi laku
Lekase lawan kas
Tegese kas nyantosani
setya budya pangekesing dur angkara

11.  Sinom

Pangeran kang sipat murah
Njurungi kajating dasih
Ingkang temen tinemenan
Pan iku ujaring dalil
Nyatane ana ugi
Iya kiyageng ing Tarub
Wiwitane nenedha
Tan pedhot tumekeng siwi
Wayah buyut canggah warenge kang tempa